بارهنگ یکی از گیاهان دارویی محبوب و پرخاصیت در طب سنتی است که از دیرباز برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه دارای دو نوع اصلی به نام‌های بارهنگ تخم‌مرغی و بارهنگ نیزه‌ای است که هر کدام دارای خواص منحصر به فردی می‌باشند. همچنین، تخم بارهنگ نیز به دلیل دارا بودن فیبر بالا و سایر مواد مفید، در طب سنتی برای درمان مشکلات گوارشی و التهابی کاربرد فراوان دارد.
بارهنگ به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
بارهنگ تخم‌مرغی (Plantago major) :این نوع بارهنگ دارای برگ‌های پهن و تخم‌مرغی شکل است. بیشتر در مناطق مرطوب رشد می‌کند و در درمان زخم‌ها و التهابات پوستی استفاده می‌شود. این گیاه به عنوان یک ضدعفونی‌کننده طبیعی برای زخم‌های باز شناخته شده است. بارهنگ نیزه‌ای (Plantago lanceolata) :برگ‌های باریک‌تر و نیزه‌مانند دارد و بیشتر در مناطق خشک یافت می‌شود. این نوع بارهنگ بیشتر در درمان مشکلات تنفسی، مانند سرفه و آسم استفاده می‌شود. به علاوه، خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی آن باعث شده که در تسکین دردها و التهابات داخلی نیز مؤثر باشد. برگ‌های بارهنگ، چه نوع تخم‌مرغی و چه نوع نیزه‌ای، دارای خواص زیادی هستند که می‌توانند به درمان بیماری‌های مختلف کمک کنند:
ضدالتهاب و تسکین‌دهنده درد : برگ بارهنگ دارای خواص ضدالتهابی است و به درمان التهاب‌های داخلی و پوستی مانند زخم‌ها، تاول‌ها و سوختگی‌ها کمک می‌کند.بهبود زخم‌های پوستی : برگ‌های بارهنگ به دلیل خواص ضدعفونی‌کننده و تسکین‌دهنده خود، برای بهبود زخم‌ها و عفونت‌های پوستی بسیار مفید هستند.کمک به مشکلات تنفسی : استفاده از دم‌کرده برگ بارهنگ در درمان سرفه، برونشیت و آسم مؤثر است. این گیاه مخاط موجود در دستگاه تنفسی را کاهش داده و باعث تسکین علائم تنفسی می‌شود.کمک به سیستم گوارش : برگ بارهنگ با تنظیم حرکات روده و بهبود هضم، به درمان یبوست و اسهال کمک می‌کند.
تخم بارهنگ نیز همانند برگ‌های آن، دارای خواص درمانی متعددی است که بیشتر به دلیل محتوای فیبر بالا و موسیلاژ (ماده ژله‌ای) آن است:
تنظیم گوارش : تخم بارهنگ به دلیل فیبر بالا به حرکات طبیعی روده کمک کرده و در درمان یبوست مؤثر است.کاهش التهاب روده : تخم بارهنگ برای درمان مشکلات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) مفید است و به کاهش التهاب‌های روده‌ای کمک می‌کند.کنترل قند خون : مصرف تخم بارهنگ به تنظیم سطح قند خون و جلوگیری از نوسانات شدید آن کمک می‌کند. این خاصیت برای افراد دیابتی بسیار مفید است.کاهش کلسترول : فیبر موجود در تخم بارهنگ به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) در خون کمک کرده و به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.حفظ وزن و کاهش اشتها : تخم بارهنگ با حجیم شدن در معده باعث ایجاد احساس سیری می‌شود و به کنترل اشتها و کاهش وزن کمک می‌کند.دمنوش برگ بارهنگ : برگ‌های خشک‌شده بارهنگ را می‌توان به صورت دمنوش تهیه و برای درمان سرفه و مشکلات تنفسی استفاده کرد.مصرف موضعی برگ : برگ‌های تازه بارهنگ را می‌توان له کرد و به صورت مستقیم روی زخم‌ها و سوختگی‌ها قرار داد تا التهاب و درد را کاهش دهد.تخم بارهنگ در آب یا شیر : تخم‌های بارهنگ را می‌توان در آب یا شیر خیس کرد و به عنوان یک نوشیدنی ملین و تقویت‌کننده سیستم گوارشی مصرف کرد.افزودن تخم بارهنگ به ماست یا غذاها : تخم بارهنگ را می‌توان به عنوان مکمل غذایی در ماست یا سالاد استفاده کرد تا به بهبود عملکرد روده و کاهش التهاب کمک کند.با وجود خواص فراوان بارهنگ، مصرف بیش از حد آن ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی شود. برخی از مضرات و موارد احتیاط شامل موارد زیر است:
حساسیت و آلرژی : افرادی که به گیاهان خانواده بارهنگیان حساسیت دارند، باید از مصرف بارهنگ خودداری کنند.مشکلات گوارشی : مصرف بیش از حد تخم بارهنگ ممکن است منجر به ناراحتی‌های گوارشی مانند نفخ و اسهال شود.تداخل با داروها : تخم بارهنگ ممکن است با برخی داروهای تجویزی، به ویژه داروهای کنترل قند خون یا کاهش کلسترول، تداخل داشته باشد. قبل از مصرف بارهنگ در صورت داشتن بیماری‌های مزمن یا مصرف داروهای خاص، با پزشک مشورت کنید.مصرف در بارداری و شیردهی : بهتر است زنان باردار و شیرده از مصرف بارهنگ خودداری کنند یا قبل از مصرف حتماً با پزشک مشورت کنند.بارهنگ، با انواع برگ و تخم خود، به عنوان یکی از گیاهان دارویی با خواص فراوان در طب سنتی شناخته می‌شود. این گیاه در درمان مشکلات تنفسی، گوارشی، پوستی و حتی کاهش کلسترول و کنترل وزن نقش مؤثری دارد. با این حال، همانند هر گیاه دارویی دیگری، مصرف آن باید با احتیاط و زیر نظر متخصص باشد تا از عوارض جانبی آن جلوگیری شود.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
